امروز اکثر روشهای جراحی که متخصصین زنان و زایمان به کار می‌برند، بسیار پیشرفته و با کمترین شکل تهاجمی هستند. یک متخصص زنان و زایمان می‌تواند کارهای بسیار زیادی را تنها با چند تکنیک اصلی انجام دهد، از هیسترکتومی گرفته تا درمان‌های ناباروری، برداشتنم فیبروم های رحمی دردناک و آزاردهنده. یکی از این روشهای پیشرفته لاپاراسکوپی است.
لاپاراسکوپی نوعی عمل جراحی است که در آن جراح به جای ایجاد شکاف (برش) بزرگ برای جراحی‌های خاص، برشهای بسیار کوچک را روی پوست بیمار ایجاد کرده و سپس جهت مشاهده اندام‌های داخلی و ترمیم یا حذف بافت آسیب‌دیده، ابزار بسیار نازک و دوربین را به قسمتی از بدن بیمار نظیر شکم وارد می‌کند.
این شیوه برای معاینه و بررسی اعضای شکمی و لگنی، و به منظور تشخیص برخی بیماری ها به کار می رود، پس از آن و براساس شرایط موجود، می تواند برای انجام جراحی نیز کاربرد داشته باشد. در حوزه طب زنان، لاپاراسکوپی کاربرد زیادی در معاینه قسمت های خارجی رحم، لوله های فالوپ و تخمدان ها دارد و خصوصاً در موارد دردهای لگنی در جایی که با استفاده از روش های تصویربرداری تشخیصی (سونوگرافی و توموگرافی کامپیوتری) نتوان علت زمینه ای را تشخیص داد، مورد استفاده زیادی دارد. نمونه هایی از بیماریهای زنان که با استفاده از لاپاراسکوپی تشخیص داده می شوند اندومتریوز، حاملگی نابجا، کیست های تخمدانی با بیماری های التهابی لگن (PID)، ناباروری و سرطان می باشند. از لاپاراسکوپی در جراحی عمومی هم برای بررسی اعضای شکمی مثل کیسه صفرا، مجاری صفراوی، کبد، آپاندیس و روده ها استفاده می شود.
از مزیت لاپاراسکوپی برای بیماران می‌توان به بهبود سریع‌تر از جراحی، بستری کوتاه مدت یا سرپایی در بیمارستان و وارد شدن آسیب کم به بدن اشاره کرد. در این روش پزشکان نیازی ندارند با ایجاد برش بزرگ در عضلات شکمی بیمار به اندام‌های حیاتی دست یابند.
برخی از بیماری ها را می توان در حین انجام جراحی لاپاراسکوپی و با استفاده از ابزار و وسایلی که خاص لاپاراسکوپی طراحی شده اند درمان کرد. ابزار پزشکی که می تواند همراه با لاپاراسکوپی استفاده شود شامل واحدهای جراحی الکتریکی و لیزرهای جراحی است. به دلیل کم تهاجمی بودن لاپاراسکوپی و نیز داشتن عوارض کمتر، امروزه برای انجام انواع متعددی از اقدامات این روش جراحی باز ارجح است. لاپاراسکوپی میکروسکوپی می تواند در مطب پزشک و با استفاده از لاپاراسکوپ های کوچک تر انجام شود. کاربردهای بالینی شایع آن در زمینه بیماری های زنان، نمونه برداری درد (برای اندومتریوز)، سترون سازی و اقدامات باروری می باشد. کاربردهای معمول آن در جراحی عمومی ارزیابی دردهای حاد و مزمن شکمی (به عنوان مثال آپاندیسیت)، ارزیابی پایه صدمات وارده، نمونه برداری و ارزیابی توده های شکمی می باشد. لاپاراسکوپی توسط متخصصین زنان، متخصصین ارولوژی و جراحان عمومی برای انجام اقدامات شکمی و لگنی خیلی زیاد مورد استفاده قرار می گیرد.
شرح عمل
لاپاراسکوپی معمولاً در بیمارستان و زیر بیهوشی عمومی صورت می گیرد. هر چند که برخی اقدامات لاپاراسکوپیک را می توان با استفاده از بی حسی موضعی نیز انجام داد. پس از بیهوش کردن فرد، سوندگذاری در مثانه صورت می گیرد. به منظور آغاز عمل، یک برش کوچک درست زیر ناف داده شده و برای وارد کردن لاپاراسکوپ یک کانولا و یا یک تروکار در داخل این برش جای داده می شود. می توان برای قراردادن سایر ابزار لاپاراسکوپیک برشهای دیگری نیز در شکم ایجاد کرد. با استفاده از یک ابزار دهنده، گاز دی اکسید کربن در داخل شکم وارد می شود تا فضایی را به وجود آورد که جراح بتواند ابزار مورد استفاده را در آن حرکت دهد. پس از این که تشخیص و یا درمان لاپاراسکوپیک انجام شد، لاپاراسکوپ، کانولا، و سایر ابزار خارج شده، برش ایجاد شده بخیه زده شده بانداژ می شود.
لاپاراسکوپ ها برای نشان دادن تصاویر در حین انجام عمل، مجهز به دوربین بوده، همچنین بسته به نوع اقدام مورد نیاز در اندازه های مختلفی در دسترس می باشند. تصاویر لاپاراسکوپ در صحنه نمایشی مشاهده می شود که جراح از آن برای مشاهده آناتومی داخلی و هدایت عمل جراحی استفاده می کند. همچنین از تجهیزات ویدیویی و عکسبرداری نیز برای ثبت جراحی استفاده می شود که می توان پس از عمل جراحی از آنها برای توضیح نتایج حاصله برای بیمار استفاده کرد. سیستم های روباتیکی نیز وجود دارند که می توانند به لاپاراسکوپی ملحق شوند. می توان از یک بازوی روباتیک متصل به تخت جراحی برای نگهداری لاپاراسکوپ و وضعیت دهی به آن استفاده کرد. این کار حرکت غیرعمدی دوربین را، زمانی که دستیار جراح لاپاراسکوپ را نگه می دارد امری شایع است، کاهش می دهد. جراح می تواند حرکات این بازوی روباتیک را با یک پدال پایی فعال شونده توسط صدا و یا با یک پانل کنترلی دستی کنترل کند. طی سالیان اخیر میکرولاپاراسکوپی کاربرد بیشتری پیدا کرده است. در این اقدام از لاپاراسکوپ های کوچک تر (یعنی ۲ میلی متری در مقایسه با لاپاراسکوپ های بیمارستانی که ۵ تا ۱۰ میلی متر است) استفاده می شود، و بیمار نیز در مطب پزشک و تحت بی حسی موضعی و ایجاد خواب آلودگی و رخوت (که در حین عمل بیمار بیدار است ولی بسیار آرام) تحت عمل قرار می گیرد.
لاپاراسکوپی تشخیصی
در این روش جراحی، فرد در اتاق عمل و تحت بیهوشی کامل (عمومی) تحت عمل جراحی قرار می‌گیرد، گاز دی‌اکسید کربن از طریق یک برش کوچک (نیم اینچ یا کمتر) در ناف به داخل شکم وارد می‌شود تا فضایی را ایجاد کند تا متخصص زنان و زایمان بتواند اندام‌های داخلی را ببیند. این عمل با قرار دادن یک تلسکوپ کوچک (لاپاراسکوپ) از طریق این برش کوچک و در حباب‌های گاز انجام می‌گیرد.
سپس متخصص زنان و زایمان خود می‌تواند داخل بدن را ببیند و بررسی کند و دید خوبی از همه‌چیز در آنجا داشته باشد، خصوصاً همه‌ی اندام‌های تناسلی ازجمله رحم، تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ. در این روش تشخیصی، جراح قادر خواهد بود که نشانه های یک بیماری را (به عنوان مثال، چسبندگی های ناشی از اندمتریوز، کیست های تخمدانی، کیسه صفرای بیمار) سریعاً ببینند و سپس یا می تواند آن بیماری را با جراحی تحت درمان قرار دهد و یا اقدام به یک درمان طبی مناسب نماید. حین انجام لاپاراسکوپی تشخیصی می توان از بافتهای موجود در نواحی مشکوک نمونه برداری کرد، سپس یافته های آزمایشگاهی حاصله درمان طبی لازم را معین خواهد کرد. وقتی بخش تشخیصی این عمل انجام شد و مشکلی یافت شد که به عمل جراحی نیاز داشته باشد، سپس از ابزارهای کوچک دیگری (به قطر یک‌چهارم اینچ) استفاده می‌شود و آن را از طریق یک یا چند برش کوچک در محل‌های دیگر در دیواره‌ی شکم بین ناف و ناحیه‌ی لگنی وارد می‌کنند.
از آنجایی که لاپاراسکوپی در مقایسه با جراحی باز کم تهاجمی تر است، بیمار صدمه و ناراحتی کمتری را پس از جراحی تجربه می نماید، این اقدام عوارض کمتری خواهد داشت، طول اقامت بیمار در بیمارستان کمتر است و سریع تر می تواند فعالیت های روزمره خود را از سر گیرد، ولی به هر حال، بسته به وضعیت بیمار و نوع درمان، نتایج متفاوت خواهد بود.
- برداشتن کیست‌های تخمدانی با روش لاپراسکوپی
کیست‌های تخمدانی با قطری بزرگ‌تر از ۱۰ سانتی‌متر به‌طور عادی با روش لاپاراسکوپی خارج می‌شوند. در برخی موارد که در آن آزمایش دقیق پیش از عمل نشان داده است که خطر وجود یک سرطان بسیار پایین می‌باشد، حتی می‌توان کیست‌های خیلی بزرگ‌تر را با روش لاپاراسکوپی خارج کرد.
- برداشتن چسبندگی‌ها (بافتهای زخمی) از طریق لاپاراسکوپی
وقتی‌که در طی معاینات و ارزیابی دقیق معلوم گردد که وجود چسبندگی‌هایی ممکن است نقشی در درد زیر شکم یا درد لگنی داشته باشد، گاهی اوقات برای کاهش مقدار چسبندگی‌های موجود از جراحی لاپاراسکوپی استفاده می‌شود. وقتی درجه ی چسبندگی‌ها خفیف یا متوسط باشد، این نوع از جراحی در اکثر اوقات کمک‌کننده خواهد بود.
وقتی یک تخمدان آن‌قدر درگیر بیماری شده باشید که دیگر راهی برای نجات آن نباشد، تقریباً در اکثر موارد آن را با استفاده از تکنیک‌های لاپراسکوپی خارج می‌کنند.
- میومکتومی به روش لاپاراسکوپی (برداشتن فیبرومهای رحمی)
برخی فیبرومها را می‌توان با روش لاپاراسکوپی خارج کرد. در عمل لاپاراسکوپی، دوره‌ی ترمیم برشهای ایجادشده در رحم برای برداشتن فیبرومها، درست مانند برشهای انجام‌شده از طریق عمل جراحی لاپاروتومی باز (برشهای بزرگ) به‌خوبی پیش می‌رود.
میومکتومی لاپاراسکوپی، یک عمل میومکتومی است که با کم تهاجمی‌ترین تکنیک‌ها و با استفاده از ابزاری تلسکوپ مانند (لاپاراسکوپ) برای دیدن داخل شکم انجام می‌گیرد.
میومکتومی به روش لاپراسکوپی به کمک ابزارهای رباتیک، نوعی میومکتومی به روش لاپاراسکوپی است که با استفاده از تکنیک‌های جراحی رباتیک و سیستم جراحی داوینچی انجام می‌گیرد.
- هیسترکتومی کامل از طریق لاپاراسکوپی (خارج کردن رحم و سرویکس)
هیستروکتومی کامل به روش لاپاراسکوپی شامل برداشتن کل رحم می‌شود که در آن از کم تهاجم‌ترین تکنیک‌ها و ابزار تلسکوپ مانند باریکی (لاپاراسکوپ) برای دیدن داخل شکم استفاده می‌شود. در این جراحی، در صورت بزرگ بودن رحم، آن را با استفاده از یک مورسلاتور به بخش‌های کوچک‌تری تقسیم می کنند. وقتی رحم برداشته می‌شود، لبه‌های داخلی واژن را با بخیه به یکدیگر می‌رسانند که این کار نیز با استفاده از روش لاپاروسکوپی انجام می‌گیرد.
- جراحی تعلیق رحم با روش لاپراسکوپی
در حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد از زنان، قسمت بالایی رحم، به‌جای آنکه به جلو و به‌طرف مثانه باشد، به سمت عقب و به سمت استخوان کمری برگردانده شده است. به این وضعیت، برگشتگی یا “واژگونی” رحم می‌گویند. در برخی افراد، این وضعیت رحم می‌تواند باعث بروز درد شود. با عمل جراحی تعلیق رحم با روش لاپاراسکوپی می‌توان این مشکل را با میزان موفقیت بالایی (بالای ۹۰ درصد) برطرف کرد.
- جراحی هیستروسکوپی (خارج کردن پولیپ یا فیبرومها از داخل رحم)
وقتی مشکلات یا زائده‌هایی مانند پولیپ‌ها یا فیبرومهای کوچکی در داخل رحم رشد کنند، فرد دچار خونریزی شدید و غیرعادی خواهد شد. در بسیاری از موارد این زائده‌ها را می‌توان با قرار دادن ابزاری بنام هیستروسکوپ از راه سرویکس یا دهانه رحم خارج کرد که با استفاده از این ابزار داخل رحم را معاینه و سپس با ابزارهای مختلف دیگری، فیبروم یا پولیپ را تقریباً در همان زمان خارج می‌کنند. این عمل بین ۳۰ تا ۹۰ دقیقه طول می‌کشد و معمولاً بیمار می‌تواند همان روز به خانه برود.
- جراحی تقویت مثانه با روش لاپاراسکوپی
جراحی‌های مختلف بسیاری برای درمان ” بی‌اختیاری ادرار” یا ” نشت ادرار در هنگام سرفه کردن، خندیدن یا هر فعالیت بدنی” طراحی‌شده‌اند. این مشکل معمولاً بعد از زایمان به وجود می‌آید و با بالا رفتن سن، سیگار کشیدن، چاقی و عواملی دیگر شدت می‌گیرد. این جراحی‌ها برای بهبود و تقویت خود مثانه و برای مکانیسم عملکرد دریچه در گردنه‌ی مثانه انجام می‌گیرند. در برخی شرایط، می‌تواند از روش لاپاراسکوپی برای درمان این مشکلات استفاده کرد، معمولاً وقتی روشهای جراحی دیگری باید به همراه آنها انجام بگیرد، مانند برداشتن رحم و یا تخمدان. در شرایطی که تنها ترمیم مثانه موردنیاز است، عمل‌های جراحی بازی که معمولاً به برش کوچکی نیاز دارند، ازنظر مشکلات و ناراحتی‌های بعد از عمل باهم شباهت دارند.
وقتی سرویکس یا دهانه‌ی رحم و رحم با روش جراحی و از راه واژن خارج شوند، این عمل را هیسترکتومی واژینال می‌گویند. این روش برای بیش از ۵۰ سال، در زمینه‌ی بیماریهای زنان و زایمان روشی استاندارد بوده است. در دهه‌ی ۱۹۷۰، این روش معمولاً به‌عنوان عمل جراحی نازا سازی (نازا کننده) انجام می شد، ازاین‌رو بسیاری از متخصصین زنان و زایمان دوره‌دیده در آن زمان، تجربه‌ی فراوانی را در انجام این عمل کسب کرده بودند. با کاهش یافتن موارد انجام عمل هیسترکتومی و طراحی و پیشرفت روشهای جدید دیگر، متخصصان زنان و زایمان جدید دوره‌دیده، تجربه‌ی کمتری در انجام این عمل داشته‌اند.
وقتی انجام عمل جراحی هیسترکتومی واژینال امکان‌پذیر باشد، در حینی که جراح به هردوی این تکنیک‌ها واقف باشد، روش لاپاراسکوپی مزایای کمی خواهد داشت. اگرچه، موقعیت‌هایی وجود دارند که خطر هیسترکتومی واژینال را افزایش می‌دهند: جراحی‌های سزارین متعدد در گذشته، جراحی عمده‌ی شکمی دیگر، عفونت‌های لگنی و اندام تناسلی در گذشته، آندومتریوز، چاقی، کانال استخوان لگنی کوچک و غیره. مدت بستری بعدازاین عمل معمولاً یک‌شب و مدت‌زمان دوره‌ی نقاهت و بهبودی بعد از عمل تقریباً ۲ تا ۳ هفته می‌باشد. در اکثر موارد، اگر بیماری تاکنون یک نوزاد کاملی را با روشی طبیعی نزاییده باشد، هیسترکتومی از طریق مسیر لاپاراسکوپی آسان‌تر انجام خواهد شد. شواهدی کافی برای این امر وجود دارند که در یک هیسترکتومی لاپاراسکوپی، خون کمتری نسبت به جراحی واژینال از دست می‌رود.
